परिचय

कुनै पनि देशको आर्थिक सम्वृद्धिका लागि कृषि क्षेत्रले महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउन सक्छ। तर यसका लागि परम्परागत कृषि प्रणालिलाई त्यागेर व्यवसायीक कृषि प्रणाली अपनाउन अत्यन्तै जरुरी हुन्छ। यस्तै कृषकहरुलाई व्यवसायीकरणतर्फ उन्मुख गराउन शुरु भएको खेती हो रेशम खेती।नेपालमा रेशम खेतीका लागि उपयुक्त हावापानी एवं भूभाग छ ।उक्त खेतीका लागि यहाँको तराई क्षेत्रमा १००-७५० मिटर र पहाडमा ७५०-१,५०० मिटर उचाइमा अवस्थित भूभाग उपयुक्त मानिन्छ।नेपाल जस्तो भौगोलिक विविधता भएको देशमा रेशम खेतीले यहाँको अर्थतन्त्रमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ भन्ने कुरालाई मध्येनजर गर्दै नेपालमा रेशम खेतीको विस्तार गरी किसानहरुको जिवनस्तर उकास्न स्थापना भएको कार्यालय हो व्यावसायीक ग्रेनेज केन्द्र ।

कृषि विभागको सागंठानिक पूनर्सरचना २०६०/६१ अनुसार व्यवसायिक किट बिकास निर्देशनालय मातहत रहने गरी व्यवसायिक ग्रेनेज केन्द्र को नाममा संचालन हुदै आएको यस केन्द्र आ.ब.२०७५।७६ बाट हालको संघिय संरचना अनुसार बागमती प्रदेश सरकार अन्तर्गत रहने गरी कृषि विकास निर्देशनालय मातहत रहेको छ ।भक्तपुर जिल्लाको सूर्यविनायक नगरपालिका वडा नं १० मा अवस्थित यस केन्द्र ७२ रोपनी जमिनमा फैलिएको छ। केन्द्रको नामाकरण अनुसार यस केन्द्रको मूल उद्देश्य भनेको रेशम किराको फुल व्यवस्थापन गरी रेशम कोया उत्पादक कृषकलाई वितरण गर्ने रहेको देखिन्छ । तर विभिन्न कारणले स्थापनाकाल देखी नै केन्द्रको नाम अनुसार कार्य भएको पाइँदैन। विगत देखी नै यस केन्द्रले मुख्यतया रेशम विकास केन्द्र खोपासी संगको समन्वयमा रेशम किराको प्रायोजनार्थ रेशम विज कोया उत्पादन गर्दै आएको छ ।

बागमती प्रदेश सरकार अन्तर्गतको यस कार्यालयले आ.व २०७६/७७ देखी रेशम किरा पालनका अतिरिक्त मौरी लगायत च्याउका कार्यक्रमहरु पनि सञ्चालन गर्दै आएको छ। हाल यस केन्द्रबाट सञ्चालन हुने कार्यक्रमहरुमा कृषकहरुको माग अनुसार चौकी कीरा पालन गर्ने र वितरण गर्ने, रेशम कीराको फूल आपूर्तीका लागि आवश्यक पर्ने बिज कोया उत्पादन गर्ने, किम्बु बगैंचा व्यवस्थापन गरी किम्बुको मातृ श्रोत संरक्षण गर्ने, किम्बु खेती, रेशम कीरा पालन सम्बन्धि अगुवा कृषकस्तर तालिम संचालन गर्ने, रेशम कीरा पालनका लागि आवश्यक पर्ने विसंक्रमण सामाग्री कृषकलाई उपलब्ध गराउने, बागमती प्रदेशभर प्राविधिक सेवाटेवा प्रदान गर्ने तथा कार्यक्रम अनुगमन निरीक्षण गर्ने रहेका छन् ।